Kategoria: Muzyka dawniej

Beethoven był ostatnim z trzech wielkich klasyków wiedeńskich i jest ważną postacią, która łączy epokę klasycyzmu z romantyzmem. Muzyka romantyczna nawiązuje do okresu od roku 1780 do 1910, chociaż ramy czasowe mogą się nieznacznie różnić w zależności od źródeł.

Można łatwo zauważyć, że etap romantyczny w muzyce przyniósł wzrost emocji i znaczenia form wyrazu. Od Schumanna do Chopina i Wagnera kompozycje są coraz bardziej złożone, pełne ekspresji i dramatyzmu; improwizacje artystów są coraz bardziej doceniane przez publiczność.

Romantyzm

Po klasycystycznej harmonii i równowadze przyszła pora na kompozycje, w których treść przeważa nad formą. Wiersze oprawiano w muzykę, a melodia była używana, żeby opowiadać wszelakie historie. Fortepian zyskał na znaczeniu i stał się jednym z głównych instrumentów, na którym powstawały nowe utwory.

Zarzucono konwencje i skupiono się na ekspresji wyrazu i aspektach eksperymentalnych. Artyści mogli komponować nieskrępowani. Istotnym założeniem stało się: „Sztuka dla sztuki” – muzyka nie była dłużej pisana na potrzeby dworu i możnych, lecz wtedy, kiedy kompozytor miał ochotę i natchnienie. Swobodniejsze formy wyrazu – nokturny, rapsodie, preludia – stały się bardziej popularne.

Muzycy mogli się wreszcie uwolnić od łaski szlachetnie urodzonych. W tym okresie nie musieli już tworzyć na czyjeś życzenie, żeby być w stanie godnie zarabiać i żyć. Obowiązkowo należy wspomnieć o Fryderyku Chopinie, jednym z najwybitniejszych przedstawicieli nurtu romantycznego. Chopin dawał tylko kilka koncertów miesięcznie a jego głównym źródłem utrzymania było udzielanie lekcji gry i sprzedawanie utworów.

Taka niezależność doprowadziła do tego, że artysta stawał się gwiazdą sceny, zupełnie jak w XX wieku. Muzycy podróżowali, koncertowali i improwizowali na scenie. Publiczność ich kochała i adorowała. Włoski skrzypek Niccolò Paganini oraz węgierski pianista Franz Liszt to tylko dwa przykłady takiego zainteresowania. W tym czasie modne stały się pojedynki pomiędzy wirtuozami, które miały na celu przyznać palmę pierwszeństwa jednemu z nich. Najpierw pierwszy artysta grał swój repertuar, potem drugi. Następnie każdy z pojedynkujących się musiał zagrać trudną technicznie kompozycję przygotowaną specjalnie na tę okazję.

Romantyzm w muzyce to złoty wiek wirtuozów, którzy grali najtrudniejsze utwory z nonszalancką łatwością i niesamowitą lekkością. Inspirowano się naturą – rwącą rzeką, ulewnym deszczem, gwałtownym wiatrem. Tworzono z natchnienia, ale również ku uciesze publiczności spragnionej coraz to bardziej skomplikowanych innowacji muzycznych.

Wybitni kompozytorzy muzyki romantycznej

Na scenie europejskiej:

Ludwig van Beethoven, Franz Schubert, Niccolo Paganini, Edward Grieg, Johannes Brahms, Hector Berlioz, Franz Liszt, Richard Wagner

Na scenie polskiej:

Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko

Na scenie rosyjskiej:

Piotr Czajkowski

Od 1780 do 1827 roku to okres, kiedy tworzyło trzech wielkich kompozytorów – Haydn, Mozart i Beethoven – tak zwani klasycy wiedeńscy.

Dlaczego wiedeńscy?

Niezwykłe biografie tych artystów mają wspólny mianownik – Wiedeń. Tych trzech twórców spędziło w stolicy Austrii większość życia, zwłaszcza lata przed śmiercią

Nie należy mylić Klasyków wiedeńskich, inaczej Pierwszej Szkoły Wiedeńskiej z Drugą Szkołą Wiedeńską, tworzącą z XX wieku i związaną z osobą Arnolda Schönberga.

Joseph Haydn

Jako 8-letni chłopiec, Joseph Haydn, został zrekrutowany do chóru w Katedrze św. Szczepana w Wiedniu. Szybko nauczył się grać na skrzypcach i organach. Po opuszczeniu chóru utrzymywał się z nauki gry na instrumentach smyczkowych. W wolnych chwilach studiował teorię muzyki i zasady kompozycji. W 1761 roku został nadwornym muzykiem w pałacu rodziny Esterházy. Pozycja ta zapewniła mu bezpieczeństwo finansowe przez prawie 30 lat.

Haydn oddzielony od innych kompozytorów nie miał możliwości śledzić najnowszych trendów muzycznych i dlatego stał się oryginalny, jednakże taka „artystyczna rekluzja” była dla niego uciążliwa. Wyjechał więc do Anglii. Po jakimś czasie powrócił do kraju. We Wiedniu objął swoje poprzednie stanowisko na dworze. Wciąż jednak występował publicznie. Kompozytor zostanie zapamiętany jako ojciec symfonii i kwartetu smyczkowego.

Wolfgang Amadeusz Mozart

Wolfgang Amadeusz Mozart pochodził z klasy średniej. Już w wieku trzech lat zdradzał zainteresowanie muzyką i wkrótce zaczął się pilnie uczyć pod czujnym okiem swojego ojca. Pięcioletni Wolfgang umiał grać na klawesynie i skrzypcach. Niedługo potem na fortepianie, organach i altówce. Jako nastolatek pisał opery. Mozart dużo podróżował i próbował znaleźć swoje miejsce na świecie.

W 1783 roku kompozytor zaprzyjaźnił się z Josephem Haydn. Niestety, mimo sukcesów jako utalentowany pianista i twórca wielu utworów, miał coraz poważniejsze problemy finansowe. To wszystko odbiło się na jego zdrowiu psychicznym. Geniusz zmarł młodo, w wieku 35 lat. Pozostawił po sobie wspaniałe dziedzictwo.

Ludwig van Beethoven

Ojciec Ludwiga był poważanym muzykiem, co dla jego dzieci znaczyło niekończące się ćwiczenia gry na instrumentach. Od najmłodszych lat Beethoven był bity, przetrzymywany w piwnicy i pozbawiany snu, kiedy tylko zawahał się lub pomylił podczas gry.

Jako dorosły człowiek szybko zyskał miano wirtuoza gry na fortepianie. Do dzisiaj jest najlepiej rozpoznawalnym kompozytorem na świecie. Tworzył nawet wtedy, kiedy tracił słuch. Jego największe dzieła powstały właśnie w ostatnich 10 latach jego życia, kiedy był już prawie całkiem głuchy. Beethoven jest kluczową postacią łączącą epokę klasycyzmu z romantyzmem. Zmarł w wieku 57 lat.

Trzech wielkich kompozytorów ma wiele cech wspólnych, jednak każdy z nich jest różny i bardzo łatwo rozpoznawalny. Haydn zostanie zapamiętany z powodu swoich symfonii, Mozart z wkładu w rozwój opery a Beethoven w muzykę sakralną.

Muzyka epoki klasycyzmu, czyli muzyka klasycystyczna, to nie to samo co muzyka klasyczna (poważna), chociaż nazwy brzmią dosyć podobnie.

Klasyczna a klasycystyczna

Muzyką klasyczną (poważną) określa się ogół muzyki tworzonej przez 1000 lat, od XI do XXI wieku, w kręgu krajów kultury europejskiej. Tymczasem muzyka klasycystyczna to tylko krótki okres w dziejach muzyki, trwający „zaledwie” 100 lat.

Klasycyzm

Okres trwający od 1720 do 1820 roku. Podczas tego okresu ludzie zainteresowali się muzyką i zaczęli uczęszczać na publiczne koncerty i różnego rodzaju występy. Kompozytorzy mogli się odważyć i pisać swobodniej, co pozwoliło im rozwijać ich muzykę. Nie byli dłużej zdani na łaskę i niełaskę wyższych sfer, chociaż w tym czasie kwitły również koncerty domowe dla szlachetnie urodzonych.

Klasycystyczne nowinki

Po bogactwie muzyki barokowej przyszedł czas na uspokojenie, wyciszenie, równowagę i harmonię. Ta zmiana jest także widoczna w tytułach, które przestały być wyszukane i poetyckie i stały się bardziej zwyczajne, jak np. „IX koncert fortepianowy” Wolfganga Amadeusza Mozarta.

Powoli wychodzi z użycia polifonia. Utwory są homofoniczne, zbudowane regularnie i symetrycznie.

Stworzono nową formę muzyczną – formę sonatową, występującą w koncertach, symfoniach i sonatach. Udoskonalono również znane wcześniej formy muzyczne, takie jak koncert instrumentalny, symfonię, wariację, rondo. Kompozytorzy zaczęli pisać utwory na kilka instrumentów: duety, tria, kwartety.

W okresie klasycyzmu utrwalono zapis notacji nutowej. Kompozycje były zapisywane jako partytury – głosy poszczególnych instrumentów były umieszczane jeden pod drugim. Żeby nie mnożyć kosztów sporządzano także transkrypcje muzyczne, które mogły być grane na fortepianie.

Orkiestra symfoniczna

Muzyka klasycystyczna dała światu orkiestrę symfoniczną. Pisano więcej symfonii i dla coraz to większych orkiestr, składających się nawet z 30 osób, w skład których wchodziły:

– instrumenty smyczkowe – skrzypce, altówki, kontrabasy i wiolonczele;

– instrumenty dęte drewniane – flety, fagoty, oboje, klarnety;

– instrumenty blaszane – rogi, puzony i trąbki.

– w roli perkusji – kotły.

W tym czasie rozpowszechnił się również fortepian a w niepamięć odeszły klawikord i klawesyn.

Kompozytorzy epoki klasycystycznej

Fakt, że zainteresowanie muzyką wzrosło wśród ludzi niższego stanu spowodował, że zaczęto organizować publiczne koncerty. Nie znaczy to jednak, iż kompozytorzy mogli zrezygnować z bycia utrzymanymi przez wysoko urodzonych, chociaż teraz mogli sobie pozwolić na nieco więcej swobody przy komponowaniu utworów.

W tym czasie, około 1740 roku, powstała Szkoła mannheimska, czyli grupa kompozytorów, która tworzyła na potrzeby dworu. Styl mannheimski zainspirował Wolfganga Amadeusza Mozarta do jego wczesnych symfonii. Mozart musiał zatrudniać wykonawców, którzy zagraliby jego utwory. Koszty się mnożyły, więc żeby je zminimalizować przeprowadzano tylko jedną próbę symfoniczną. Orkiestra z Mannheim miała także wpływ na Austriaka Josepha Haydna, nazywanego często ojcem symfonii i kwartetu smyczkowego. Haydn otrzymał wykształcenie muzyczne jako chłopiec – był chórzystą – jednak brak właściwej edukacji muzycznej w zakresie teorii i kompozycji bardzo mu ciążyły. Podjął się samodzielnego studiowania dzieł wielkich twórców poprzednich epok, co ostatecznie doprowadziło do jego ogromnego sukcesu.

Haydn napisał ponad 100 symfonii a Mozart 41 podobnych kompozycji.

Dawniej na proces tworzenia muzyki składało się głównie nagrywanie żywych instrumentów oraz wokali, dzisiaj sytuacja wygląda już zupełnie inaczej. Choć oczywiście nie odchodzi się całkiem od żywych instrumentów, to jednak znaczna część muzycznych przebojów powstaje teraz w komputerze. Do produkcji utworów używa się rozmaitych programów oraz wtyczek, dzięki którym można uzyskać brzmienia dowolnych instrumentów oraz wiele innych ciekawych efektów.

 

Jak nauczyć się tworzenia muzyki?

Aby nauczyć się tworzyć muzykę trzeba po prostu ćwiczyć, tak jak w każdej innej dziedzinie. Tylko praktyka może sprawić, że w końcu uda nam się stworzyć niesamowity utwór. Nauka obsługi programu może zająć dużo czasu, ale sama znajomość programu nie wystarczy jeszcze aby tworzyć hity, potrzeba czegoś więcej. Umiejętność tworzenia wybitnych piosenek nie przychodzi sama, trzeba nieustannie próbować tworzyć nowe utwory, aż w końcu dojdziemy do satysfakcjonującego poziomu.

Jeśli chodzi natomiast o samą naukę obsługi programu to bez problemu znajdziemy wszelkie potrzebne materiały w internecie. Producenci programów przygotowali również instrukcję, która pomaga zapoznać się z większością funkcji programu. Niektórym jednak łatwiej przychodzi nauka za pomocą poradników w formie wideo. Takie poradniki można znaleźć chociażby na Youtube. Istnieją też płatne kursy. W razie problemów z obsługą programu zawsze można się też zwrócić o pomoc na forach, zrzeszających miłośników tworzenia muzyki. Są też specjalne fora poświęcone konkretnie danemu programowi.

Co będzie potrzebne oprócz komputera?

W zasadzie do tworzenia muzyki wystarczy sam komputer oraz słuchawki lub głośniki. Jednak aby ułatwić sobie pracę i proces tworzenia, warto zaopatrzyć się w klawiaturę sterującą, która pozwoli grać nam melodie. Taka klawiatura powinna znaleźć się w wyposażeniu każdego twórcy. To nieodłączny element domowego studia, tak jak eleganckie obuwie na uroczystym weselu.

Z biegiem czasu i wzrostem poziomu naszych umiejętności można zainwestować w lepsze głośniki, które pomogą nam analizować dokładnie wszystkie dźwięki, co przełoży się na jakość tworzonej muzyki.

Jaki program do tworzenia muzyki wybrać?

Programów do tworzenia muzyki jest wiele. Różnią się one przede wszystkim interfejsem oraz ceną. Jednak za pomocą każdego z programów można uzyskać ten sam efekt. W niektórych programach wygodniej edytuje się wokale, w innych przyjemniej komponuje się melodie, a jeszcze inne są idealne do nagrywania głosu oraz instrumentów. Najlepiej samemu przetestować wersje demonstracyjne kilku programów i samemu zdecydować co będzie dla nas najwygodniejsze. Cena również może być ważnym kryterium podczas wyboru. Do najpopularniejszych programów tego typu należą: FL Studio, Ableton oraz Logic Pro X. Ten ostatni program jest dostępny wyłącznie na platformę OS X, tak więc jeśli nie posiadamy komputera marki Apple to niestety nie będziemy mieli możliwości obsłużenia Logic Pro X. Z racji tego, że wspomniane programy są najpopularniejsze, warto je rozważyć będąc początkującym, gdyż znajdziemy do nich najwięcej poradników. Z poradnikami do nieco mniej znanych programów, może być trudniej, co utrudnia na początku pracę.

Określenie muzyka renesansowa nawiązuje do muzyki europejskiej z XV i XVI wieku. Początkowym założeniem tego gatunku była myśl, że należy sprawić, iż melodie będą brzmiały delikatniej i płynniej niż w średniowieczu. Jednocześnie muzyka stawała się coraz bardziej skompilowana.

Muzyka renesansowa

Dzięki wynalezieniu prasy drukarskiej pojawiła się możliwość łatwiejszego i szybszego drukowania zapisanej muzyki, a to z kolei przyczyniło się do tego, że można było wierniej odtwarzać melodie. Epoka renesansu to obsesyjny wręcz powrót do antyku, w szczególności do starożytnej Grecji. Eksperymentowano z muzycznymi formami teatralnymi, gdzie opowiada się historie głosem, a instrumenty tworzą tylko znakomite tło pod snucie tejże opowieści. Starano się odtworzyć dramat grecki.

Muzyka renesansowa to przede wszystkim wprowadzeniem wyraźnej melodii, bardziej skupionej na wokalu. Piosenki stały się polifonicze (dwa lub więcej głosów prowadzonych równocześnie i

niezależnie od siebie). Ludzie mogli je śpiewać z łatwością. Akordy stały się bardziej swobodne, co sprawiło, że kompozycje były łatwe do adaptacji zgodnie ze stylem artysty, który wykonywał utwór. Kompozytorzy byli prawie całkiem oddani chórowi i pisaniu kompozycji właśnie dla chóru. Ten moment w historii nazywa się „złotym wiekiem muzyki chóralnej”. Kwitnie muzyka sakralna – msze, psalmy, hymny, motety i madrygały.

Kompozytorzy

Renesansowi kompozytorzy przygotowali urodzajny grunt pod wszelkie innowacje muzyczne i wzbudzili ciekawość następnych pokoleń artystów na różne aspekty muzyki. Być może, gdyby nie oni, muzyka poważna, którą znamy dzisiaj, nie byłaby taka sama. Do najwybitniejszych kompozytorów tego okresu należą: William Byrd, Josquin Des Prez, Thomas Tallis, Pierre de La Rue, Claudio Monteverdi, Giovanni Pierluigi da Palestrina, Orlando de Lassus i Giovanni Gabrieli.

Mówiąc o muzyce barokowej, mamy na myśli okres od 1600 do 1750 roku. Epoka oferuje różnorodność kompozytorów z wielu, czasem odległych, miejsc w Europie. Barok poprzedza muzyka renesansowa. Po muzyce barokowej następuje etap muzyki klasycystycznej.

Muzyka barokowa

Barok położył podwaliny pod następne 300 lat ekspresji muzycznej. Coraz popularniejsza staje się muzyka świecka. W tym czasie narodziła się idea współczesnej orkiestry, opera – uwertura, preludium, aria, refren – sonata, koncert oraz kantata. Muzyka barokowa to bogactwo instrumentów, elementów i technik.

Barok można podzielić na trzy główne fazy:

– wczesny barok (1600 – 1630)

– barok dojrzały (1630 – 1680)

– późny barok (1680 – 1730)

Artyści pozwolali sobie na odrobinę szaleństwa w interpretacji utworów i podczas występów dodawali do kompozycji ozdobniki i inne improwizowane elementy. Muzyka baroku stanowi dużą część kanonu muzyki poważnej i jest tematem debaty muzykologów na całym świecie. Melodie kompozytorów tamtego okresu są studiowane i analizowane w najdrobniejszym stopniu, wykonywane i odsłuchiwane.

Najwybitniejsi kompozytorzy muzyki barokowej

Na scenie światowej:

Antonio Vivaldi, Johann Sebastian Bach, Johann Pachelbel, Georg Philipp Telemann, Georg Friedrich Händel, Giovanni Battista Pergolesi, Giacomo Carissimi, François Couperin, Marc-Antoine Charpentier.

Na scenie polskiej:

Adam Jarzębski, Grzegorz Gerwazy Gorczycki, Stanisław Sylwester Szarzyński, Bartłomiej Pękiel.