Beethoven był ostatnim z trzech wielkich klasyków wiedeńskich i jest ważną postacią, która łączy epokę klasycyzmu z romantyzmem. Muzyka romantyczna nawiązuje do okresu od roku 1780 do 1910, chociaż ramy czasowe mogą się nieznacznie różnić w zależności od źródeł.
Można łatwo zauważyć, że etap romantyczny w muzyce przyniósł wzrost emocji i znaczenia form wyrazu. Od Schumanna do Chopina i Wagnera kompozycje są coraz bardziej złożone, pełne ekspresji i dramatyzmu; improwizacje artystów są coraz bardziej doceniane przez publiczność.
Romantyzm
Po klasycystycznej harmonii i równowadze przyszła pora na kompozycje, w których treść przeważa nad formą. Wiersze oprawiano w muzykę, a melodia była używana, żeby opowiadać wszelakie historie. Fortepian zyskał na znaczeniu i stał się jednym z głównych instrumentów, na którym powstawały nowe utwory.
Zarzucono konwencje i skupiono się na ekspresji wyrazu i aspektach eksperymentalnych. Artyści mogli komponować nieskrępowani. Istotnym założeniem stał
o się: „Sztuka dla sztuki” – muzyka nie była dłużej pisana na potrzeby dworu i możnych, lecz wtedy, kiedy kompozytor miał ochotę i natchnienie. Swobodniejsze formy wyrazu – nokturny, rapsodie, preludia – stały się bardziej popularne.
Muzycy mogli się wreszcie uwolnić od łaski szlachetnie urodzonych. W tym okresie nie musieli już tworzyć na czyjeś życzenie, żeby być w stanie godnie zarabiać i żyć. Obowiązkowo należy wspomnieć o Fryderyku Chopinie, jednym z najwybitniejszych przedstawicieli nurtu romantycznego. Chopin dawał tylko kilka koncertów miesięcznie a jego głównym źródłem utrzymania było udzielanie lekcji gry i sprzedawanie utworów.
Taka niezależność doprowadziła do tego, że artysta stawał się gwiazdą sceny, zupełnie jak w XX wieku. Muzycy podróżowali, koncertowali i improwizowali na scenie. Publiczność ich kochała i adorowała. Włoski skrzypek Niccolò Paganini oraz węgierski pianista Franz Liszt to tylko dwa przykłady takiego zainteresowania. W tym czasie modne stały się pojedynki pomiędzy wirtuozami, które miały na celu przyznać palmę pierwszeństwa jednemu z nich. Najpierw pierwszy artysta grał swój repertuar, potem drugi. Następnie każdy z pojedynkujących się musiał zagrać trudną technicznie kompozycję przygotowaną specjalnie na tę okazję.
Romantyzm w muzyce to złoty wiek wirtuozów, którzy grali najtrudniejsze utwory z nonszalancką łatwością i niesamowitą lekkością. Inspirowano się naturą – rwącą rzeką, ulewnym deszczem, gwałtownym wiatrem. Tworzono z natchnienia, ale również ku uciesze publiczności spragnionej coraz to bardziej skomplikowanych innowacji muzycznych.
Wybitni kompozytorzy muzyki romantycznej
Na scenie europejskiej:
Ludwig van Beethoven, Franz Schubert, Niccolo Paganini, Edward Grieg, Johannes Brahms, Hector Berlioz, Franz Liszt, Richard Wagner
Na scenie polskiej:
Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko
Na scenie rosyjskiej:
Piotr Czajkowski