Dzięki wykopaliskom archeologicznym mamy wgląd w codzienne życie, ekonomię, literaturę, prawo i religię Mezopotamii i Egiptu. Jest to niesamowita sposobność, żeby poczuć smak przeszłości starożytnych ludów.
Mezopotamia
W miejscu, gdzie narodziła się pierwsza cywilizacja muzyka pełniła ważną rolę. Źródła archeologiczne, pisane i ikonograficzne pozwalają nam lepiej zrozumieć istotę dźwięku w Mezopotamii.
Archeolodzy odnajdują na tym obszarze instrumenty muzyczne, mezopotamskie reliefy przedstawiają muzyków z harfami, lirami, bębnami, cymbałkami, fletami, grzechotkami itp., w materiałach źródłowych możemy przeczytać o występach wokalnych mających duże znaczenie kulturowe i religijne. O wadze muzyki w starożytnym świecie świadczy sumeryjskie przysłowie: „Skryba bez ręki – śpiewak bez gardła”
Przedstawienia mezopotamskich muzyków ukazują mężczyzn bez brody, co może świadczyć, iż śpiewacy byli kastrowani, żeby zachować swój młodzieńczy głos. Wielu z nich jest także niewidomych. Sumeryjski mit o bogini Ninmah i bogu Enki wskazuje na związek ślepoty z talentem muzycznym.
Pozostałości po starożytnych instrumentach są odnajdywane przez naukowców na całym obszarze dawnej Mezopotamii. Najsławniejszy zabytek to lira z królewskiego grobowca z Ur.
Egipt
W starożytnym Egipcie roiło się od rytuałów religijnych, dlatego muzyka stanowiła istotną kwestię codziennego życia, przepełnionego składaniem czci egipskim bóstwom
. Malowidła w grobowcach oraz na ścianach świątyń przedstawiają tancerki, śpiewaczki i muzyków z instrumentami.
Analiza hieroglifów i badania grobowców pozwoliły naukowcom ustalić, że faraonowie chcieli zabrać ze sobą do życia pozagrobowego również instrumenty, co potwierdza głęboką miłość do dźwięków. Popularne było sistrum, czyli coś w rodzaju metalowej, drewnianej lub ceramicznej grzechotki, którą trzymano w ręce i którą potrząsano. Używano również trąbek, fletów, lir i lutni. Harfy były bardziej zaawansowanym instrumentem, często bogato zdobionym ornamentami oraz złotem, srebrem, hebanem, lazurytem, malachitem i innymi drogocennymi materiałami.
Najwyższą hierarchię wśród muzyków zajmowali muzycy świątynni, którzy grali dla poszczególnych bóstw oraz muzycy tworzący dla faraona i jego rodziny. Trochę niżej postawieni byli muzycy rozrywkowi. W kraju nad Nilem nie było miejsca na muzyków-amatorów.
W starożytnym Egipcie bardzo ceniono śpiewaków. Często tę rolę odgrywały kobiety, które uczestniczyły w ceremoniach religijnych. Podobno kapłani śpiewali w grobowcach na długo po zakończeniu rytuałów pogrzebowych.
Muzyka była obecna w egipskiej kulturze od początku do końca. Inskrypcje pieśni pogrzebowych odnaleziono w grobowcach faraonów. Naukowcy wierzą, że te melodie były śpiewanie przez wysoko postawionych kapłanów i kapłanki. Taniec także był sposobem wyrażania czci bóstwom, jednakże mimo wielu reliefów i malowideł przedstawiających tancerki, niewiele wiadomo na ten temat.